Voedselallergieën en Intoleranties: Het Verschil en Wat Te Eten
Complete gids: symptomen herkennen, diagnose, veilig eten en praktische alternatieven
Het Cruciale Verschil: Allergie vs Intolerantie
Voedselallergie
Mechanisme:
Immuunsysteem reageert
IgE-antilichamen aangemaakt
Timing:
Binnen minuten tot 2 uur
Ernst:
Kan levensbedreigend zijn (anafylaxie)
Hoeveelheid:
Kleinste beetje kan reactie geven
Symptomen:
- • Huiduitslag, jeuk, zwelling (lippen, tong, keel)
- • Benauwdheid, piepende ademhaling
- • Buikpijn, misselijkheid, braken, diarree
- • Duizeligheid, flauwvallen
- • Anafylactische shock (levensgevaarlijk)
Diagnose:
Bloedtest (IgE), huidpriktest, provocatietest
Voedselintolerantie
Mechanisme:
Spijsverteringssysteem reageert
Enzymtekort of overgevoeligheid
Timing:
Uren tot dagen later
Ernst:
Vervelend maar niet levensgevaarlijk
Hoeveelheid:
Hoeveelheid maakt verschil (drempelwaarde)
Symptomen:
- • Opgeblazen gevoel, gasvorming
- • Buikpijn, krampen
- • Diarree of obstipatie
- • Vermoeidheid, hoofdpijn
- • Huidproblemen (acne, eczeem)
Diagnose:
Eliminatiedieet, H2-ademtest (lactose/fructose), dagboek
Meest Voorkomende Voedselallergieën
Koemelkeiwit Allergie
Prevalentie:
2-3% kinderen, 0.5% volwassenen
Eiwitten:
Caseïne en wei-eiwitten
Kruisreactie:
Vaak ook geit/schapenmelk (80-90%)
Symptomen:
Huiduitslag, eczeem, buikklachten, benauwdheid
Vermijd:
- • Melk, yoghurt, kaas, boter, room
- • Melkpoeder, wei, caseïne (ingrediënten)
- • Veel gebak, koekjes, chocolade
- • Sauzen (bechamel, roomsaus)
Alternatieven:
- • Sojamelk, havermelk, amandelmelk
- • Kokosyoghurt, soja yoghurt
- • Plantaardige margarine, olijfolie
- • Specialistische vegan producten
Labels: E-nummers vaak zuivel: E966, E1105, E4511
⚠️ Let op: Lactosevrij ≠ melkeiwitvrij! Lactosevrije zuivel bevat nog steeds eiwit
Notenallergie
Prevalentie:
1-2% bevolking
Eiwitten:
Specifieke eiwitten per nootsoort
Kruisreactie:
50% reageert op meerdere noten
Symptomen:
Jeuk mond/keel, zwelling, benauwdheid, anafylaxie mogelijk
Vermijd:
- • Boom noten: amandel, hazelnoot, walnoot, cashew, pistache, pecannoot
- • Pinda (peulvrucht, maar vaak samen vermeden)
- • Notenpasta's, pindakaas
- • Nougat, marzepein, pesto (pijnboompitten)
Alternatieven:
- • Zaden: zonnebloempitten, pompoenpitten
- • Zaadpasta's: zonnebloemzaad spread, tahini (sesam)
- • Kokos (botanisch geen noot, meestal veilig)
- • Peulvruchten voor eiwit (als pinda ook veilig)
Labels: Let op: 'kan sporen van noten bevatten' = kruisbesmetting risico
⚠️ Let op: Ernstige notenallergie? Draag altijd EpiPen, vermijd ook kruisbesmetting
Glutenallergie (Tarweallergie)
Prevalentie:
0.5-1% bevolking (≠ coeliakie!)
Eiwitten:
Gluten-eiwitten in tarwe, gerst, rogge
Kruisreactie:
Soms ook gerst/rogge, niet altijd
Symptomen:
Huiduitslag, neusloop, benauwdheid, astma, jeuk
Vermijd:
- • Tarwe: brood, pasta, couscous, bulgur
- • Gerst: bier, mout
- • Rogge: roggebrood
- • Verborgen gluten: sojasaus, bouillonblokjes
Alternatieven:
- • Glutenvrije granen: rijst, maïs, quinoa, boekweit
- • Glutenvrij brood, pasta (controleer etiket)
- • Aardappel, zoete aardappel
- • Haver (vaak veilig, controleer kruisbesmetting)
Labels: Gluten-ingrediënten: tarwemeel, gerstemout, roggebloem, seitan
⚠️ Let op: Tarweallergie ≠ coeliakie (auto-immuun) ≠ glutenintolerantie (niet-coeliakie)
Ei-allergie
Prevalentie:
1-2% kinderen, vaak uitgegroeid bij 5 jaar
Eiwitten:
Eiwit (ovomucoid) en dooier (ovalbumine)
Kruisreactie:
Sommigen alleen eiwit, anderen ook dooier
Symptomen:
Huiduitslag, eczeem, buikpijn, braken, zelden anafylaxie
Vermijd:
- • Eieren (gekookt, gebakken, rauw)
- • Mayonaise, aioli
- • Veel gebak, koekjes, pannenkoeken
- • Pasta (verse pasta vaak ei)
Alternatieven:
- • Chiazaad gel: 1el chiazaad + 3el water (bindt als ei)
- • Lijnzaad: 1el gemalen + 3el water
- • Appelmoes: 60g = 1 ei (in bakken)
- • Commercial: Orgran No Egg, Follow Your Heart VeganEgg
Labels: E-nummers: E1105 (lysozym uit ei), albumine, lecithine (kan ei zijn)
⚠️ Let op: Sommige vaccins bevatten ei-eiwit, meld allergie aan arts!
Vis en Schaal-/Schelpdieren
Prevalentie:
0.5% bevolking, vaak levenslang
Eiwitten:
Parvalbumine (vis), tropomyosine (schaaldieren)
Kruisreactie:
Visallergie ≠ schaaldieren allergie (verschillende eiwitten)
Symptomen:
Jeuk, zwelling, misselijkheid, anafylaxie mogelijk
Vermijd:
- • Vis: alle soorten (zalm, tonijn, kabeljauw, etc.)
- • Schaaldieren: garnalen, kreeft, krab
- • Schelpdieren: mosselen, oesters, inktvis
- • Vissaus, visolie (vaak allergeen aanwezig)
Alternatieven:
- • Omega-3: algenolie (EPA/DHA zonder vis)
- • Eiwit: kip, vlees, eieren, peulvruchten
- • Jodium: gejodeerd zout, zeewier (voorzichtig testen)
- • Vitamine D: supplement, paddenstoelen, zonlicht
Labels: Let op: Aziatische gerechten vaak vissaus, ook in vegetarisch
⚠️ Let op: Visolie supplements vaak allergeen! Kies algenolie bij visallergie
Soja-allergie
Prevalentie:
0.3% bevolking, vaak kinderen
Eiwitten:
Soja-eiwitten
Kruisreactie:
50% ook pinda allergie (beide peulvruchten)
Symptomen:
Jeuk, huiduitslag, buikklachten, zelden ernstig
Vermijd:
- • Sojamelk, soja yoghurt, tofu, tempeh
- • Sojasaus, tamari, miso
- • Veel vegan alternatieven (controleer etiket)
- • Edamame, sojanoten
Alternatieven:
- • Andere melk: haver, amandel, rijst, kokos
- • Eiwit: kikkererwten, linzen, quinoa
- • Saus: kokos aminos (sojasaus vervanger)
- • Tofu/tempeh: kikkererwten, bonen, seitan (tarwe)
Labels: Ingrediënten: lecithine (vaak soja, maar meestal veilig - verwerkt), sojaproteïne
⚠️ Let op: Sojalecithine vaak veilig (verwerkt), maar test eerst kleine hoeveelheid
Meest Voorkomende Voedselintoleranties
Lactose-intolerantie
Prevalentie: 65% wereldbevolking, vooral Azië/Afrika/Zuid-Amerika
Oorzaak: Tekort enzym lactase (koolhydraat afbraak)
Mechanisme:
Lactose niet verteerd → fermentatie dikke darm → gas/diarree
Symptomen:
- • Opgeblazen gevoel binnen 30min-2u na zuivel
- • Buikpijn, krampen
- • Diarree, gasvorming
- • Misselijkheid
- • Geen huiduitslag of benauwdheid (≠ allergie)
Drempelwaarde:
Meeste mensen verdragen 12-15g lactose (1 glas melk)
Alternatieven:
- • Lactosevrije melk/yoghurt (enzym toegevoegd)
- • Harde kazen (weinig lactose: belegen, oud)
- • Boter (bijna geen lactose)
- • Plantaardige melk (soja, haver, amandel)
💡 Tips:
- • Lactase tabletten bij maaltijd (Lactrase, Nutricia)
- • Kleine hoeveelheden verspreid over dag vaak wel OK
- • Yoghurt vaak beter verdragen (probiotica helpen)
- • Verhitte melk beter verdragen dan koude
Fructose-intolerantie
Prevalentie: 30-40% heeft fructosemalabsorptie
Oorzaak: Slechte opname fructose in dunne darm
Mechanisme:
Overmaat fructose → dikke darm → fermentatie → klachten
Symptomen:
- • Opgeblazen gevoel na fruit
- • Diarree, buikpijn
- • Vermoeidheid
- • Klachten 2-6u na eten
- • Geen allergische reacties
Drempelwaarde:
Meestal 10-25g fructose per keer (1-2 stuks fruit)
Alternatieven:
- • Laag-fructose fruit: banaan, aardbei, blauwe bes, citroen
- • Combineer met glucose (helpt opname): druivensuiker
- • Glucose-rijke groenten: wortel, pompoen
- • Kristalsuiker vaak beter dan honing/agave
💡 Tips:
- • Vermijd honing, agave siroop (zeer hoog fructose)
- • Let op fructose in verwerkte producten (fructose-glucose siroop)
- • Eet fruit met maaltijd (niet op lege maag)
- • Glucose helpt: eet fruit met glucose-rijke voeding
Histamine-intolerantie
Prevalentie: 1-3% bevolking, vooral vrouwen 40+
Oorzaak: Tekort enzym DAO (diamine oxidase - histamine afbraak)
Mechanisme:
Histamine stapelt op → pseudo-allergische reactie
Symptomen:
- • Hoofdpijn, migraine
- • Rode huid, flushing, jeuk
- • Neusverstopping, niezen
- • Hartkloppingen, duizeligheid
- • Buikklachten, diarree
Drempelwaarde:
Varieert sterk, opbouw effect (cumulatief)
Alternatieven:
- • Vers voedsel (histamine neemt toe bij bewaren)
- • Verse vis i.p.v. ingeblikte/gerookte
- • Verse groenten i.p.v. zuurkool
- • Verse kaas i.p.v. oude/gefermenteerde
💡 Tips:
- • Vermijd: oude kaas, gerookte vis, zuurkool, gefermenteerd
- • Alcohol verergert (vooral rode wijn)
- • Citrusvruchten zijn histamine liberators (triggeren afgifte)
- • DAO supplement kan helpen (neem voor maaltijd)
Glutenintolerantie (Niet-Coeliakie)
Prevalentie: 6% bevolking (geschat)
Oorzaak: Onbekend, geen coeliakie (geen darmschade)
Mechanisme:
Gevoeligheid voor gluten/fructanen in graan
Symptomen:
- • Opgeblazen gevoel, buikpijn
- • Vermoeidheid, 'brain fog'
- • Hoofdpijn
- • Gewrichtspijn
- • Klachten binnen uren tot dagen
Drempelwaarde:
Varieert per persoon, meestal geen kleine sporen probleem
Alternatieven:
- • Glutenvrije granen: rijst, quinoa, maïs, boekweit
- • Glutenvrij brood/pasta
- • Aardappel, zoete aardappel
- • Haver (vaak goed verdragen, glutenvrij label)
💡 Tips:
- • Kan ook FODMAP gerelateerd zijn (fructanen in tarwe)
- • Test eerst coeliakie (bloedtest) voor glutenvrij gaan
- • Glutenvrij vaak ook beter voor PDS-patiënten
- • Kruisbesmetting minder streng dan bij coeliakie
🚨 Noodprotocol Bij Allergische Reactie
Ken de tekenen, red levens
Milde Reactie (Jeuk, Rode Huid)
Symptomen: Jeuk, rode plekken, lichte misselijkheid
Actie:
- 1. Stop met eten van het voedsel
- 2. Antihistamine tablet (cetirizine, loratadine)
- 3. Blijf kalm, ga zitten
- 4. Observeer 30-60 min of het erger wordt
- 5. Bel huisarts bij verergering
Niet levensbedreigend, wel oncomfortabel
Matige Reactie (Zwelling, Buikklachten)
Symptomen: Zwelling lippen/tong, buikpijn, braken, diarree
Actie:
- 1. Stop met eten
- 2. Antihistamine direct innemen
- 3. Bel huisarts of HAP voor advies
- 4. Observeer zorgvuldig: wordt zwelling erger?
- 5. Bij twijfel over ademhaling: 112
Kan snel verergeren, goede monitoring nodig
Ernstige Reactie (Anafylaxie)
Symptomen: Benauwdheid, zwelling keel, duizeligheid, bewustzijnsverlies, erge buikpijn
Actie:
- 1. BEL 112 DIRECT
- 2. Gebruik EpiPen direct in bovenbeen (door kleding mag)
- 3. Leg persoon plat met benen omhoog (behalve als braakt)
- 4. Herhaal EpiPen na 5-15min als geen verbetering
- 5. Blijf bij persoon tot ambulance er is
LEVENSGEVAARLIJK - elke seconde telt
EpiPen Gebruik (Adrenaline)
Wanneer: Bij eerste tekenen anafylaxie (benauwdheid, zwelling keel)
Hoe te gebruiken:
- 1. Verwijder blauwe veiligheidskap
- 2. Plaats oranje kant tegen bovenbeen (buitenkant)
- 3. Druk hard in tot je 'klik' hoort
- 4. Houd 3 seconden vast
- 5. Masseer 10 seconden na verwijderen
- 6. BEL 112 (ook na EpiPen = ziekenhuis nodig)
⚠️ Te vroeg EpiPen is veiliger dan te laat! Bij twijfel: gebruik
Etiketten Lezen: Allergenen Herkennen
Allergenen Op Etiketten (EU Wet)
14 verplichte allergenen sinds 2014:
✓ Allergenen verplicht vetgedrukt of HOOFDLETTERS op etiket
"Kan sporen bevatten van..."
Betekenis: Kruisbesmetting mogelijk in fabriek
Actie: Bij allergie: vermijden. Bij intolerantie: meestal klein risico
Strikt bij: Notenallergie, visallergie → wel vermijden
"Vervaardigd in bedrijf waar ook... verwerkt wordt"
Betekenis: Kruisbesmetting mogelijk maar maatregelen genomen
Actie: Bij ernstige allergie vermijden, anders vaak OK
Strikt bij: Minder streng dan 'kan sporen bevatten'
"Glutenvrij (doorgestreepte aar)"
Betekenis: Max 20mg gluten/kg (EU norm)
Actie: Veilig voor coeliakie en meeste intoleranties
Strikt bij: Bij tarweallergie: controleer of tarwe gebruikt (kan nog eiwit bevatten)
"Lactosevrij"
Betekenis: Max 0.1g lactose/100g
Actie: Veilig voor lactose-intolerantie, NIET voor melkeiwitallergie!
Strikt bij: Bevat nog steeds melkeiwit (caseïne, wei)
6 Fatale Fouten Bij Allergieën/Intoleranties
IgG-test Doen Voor Intoleranties
Probleem: IgG-test is NIET wetenschappelijk bewezen, meet normale immuunrespons (geen allergie/intolerantie)
Correct: Eliminatiedieet + herintroductie onder begeleiding diëtist
✅ Spaar €150-300 en doe bewezen diagnostiek
'Lactosevrij' Gelijk Aan 'Melkeiwitvrij'
Probleem: Lactosevrije producten bevatten nog steeds melkeiwit (caseïne, wei) - gevaarlijk bij allergie!
Correct: Lactosevrij = OK voor intolerantie, NIET voor melkeiwit allergie
✅ Bij allergie: volledige plantaardige alternatieven
Kruisbesmetting Negeren
Probleem: Kleinste beetje kan al reactie geven bij allergie (mes in pindakaaspot na brood)
Correct: Aparte planken, messen, potjes voor allergeen-vrije voeding
✅ Behandel alsof het 'besmet' is - strikte scheiding
Geen EpiPen Bij Je Bij Bekende Allergie
Probleem: Anafylaxie kan ELKE keer gebeuren, ook als vorige keren mild waren
Correct: EpiPen ALTIJD bij je, ook 'even boodschappen doen'
✅ 2 EpiPens: 1 bij jezelf, 1 op vaste plek (werk/school)
Te Strikt Vermijden Bij Intolerantie
Probleem: Onnodig strikt = sociaal isolement, voedingstekorten, geen kwaliteit van leven
Correct: Bij intolerantie: test je drempelwaarde (hoeveel kun je verdragen?)
✅ Eliminatie → herintroductie → persoonlijke grenzen kennen
Geen Professionele Begeleiding
Probleem: Zelf doen vaak verkeerd: te strikt OF onveilig, voedingstekorten, sociale problemen
Correct: Werk samen met allergoloog + diëtist bij diagnose en dieetopstelling
✅ Investeer in juiste begeleiding = voorkom problemen
Hulp Nodig Bij Voedselallergieën of Intoleranties?
Vind een gespecialiseerde diëtist bij jou in de buurt voor veilig en gevarieerd eten
Vind Een Allergie DiëtistConclusie
Het cruciale verschil tussen allergie en intolerantie: allergie = immuunsysteem reageert (kan levensgevaarlijk), intolerantie = spijsverteringsprobleem (vervelend maar niet dodelijk). Bij allergie kan kleinste beetje al reactie geven, bij intolerantie maakt hoeveelheid verschil (drempelwaarde).
Diagnose is essentieel: bij allergie via bloedtest (IgE) + huidpriktest + provocatietest, bij intolerantie via eliminatiedieet + herintroductie. Vermijd onbetrouwbare IgG-testen (€150-300 verspilling, geen wetenschappelijk bewijs). Werk samen met allergoloog en diëtist voor juiste diagnose en veilig dieet.
💡 Veilig Leven Controlelijst:
- Bij allergie: Strikte vermijding, EpiPen altijd bij je, kruisbesmetting voorkomen
- Bij intolerantie: Eliminatie → herintroductie → persoonlijke drempelwaarde vinden
- Labels lezen: Controleer ALLE ingrediënten, 14 allergenen vetgedrukt verplicht (EU)
- Voedingstekorten: Werk met diëtist, supplements indien nodig (calcium, D, B12)
- Noodsituatie: Ken symptomen anafylaxie, EpiPen direct gebruiken, bel 112
